İşletim Sistemleri Sürümleri

İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ii
GİRİŞ 1
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 3
1. WINDOWS 9x AİLESİ 3
1.1. Windows 9x İşletim Sistemleri 3
1.2. Açılış Dosyaları 7
UYGULAMA FAALİYETİ 8
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 9
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 10
2. WINDOWS NT/2000 AİLESİ 10
2.1. Windows 9x'den Farkları 10
2.2. Açılış Dosyaları 11
UYGULAMA FAALİYETİ 12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 13
ÖĞRENME FAALİYETİ - 3 14
3. WINDOWS XP AİLESİ 14
UYGULAMA FAALİYETİ 15
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 16
ÖĞRENME FAALİYETİ - 4 17
4. LİNUX AİLESİ 17
4.1. Linux İşletim Sistemleri 17
4.2. Windows İşletim Sisteminden Farkları 18
4.3. Linux Masaüstü 18

4.3.1. Kontrol Merkezi 19
4.3.2. Sistem Menüsü 20
4.3.3. Uygulamalar Menüsü 20
4.3.4. Ağ Dizinleri 21
4.4. Açılış Dosyaları 21
UYGULAMA FAALİYETİ 23
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 24
MODÜL DEĞERLENDİRME 25
CEVAP ANAHTARLARI 26
ÖNERİLEN KAYNAKLAR 27
KAYNAKÇA 28
i

AÇIKLAMALAR

KOD 481BB0022
ALAN Bilişim Teknolojileri
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI İşletim Sistemleri Sürümler
MODÜLÜN TANIMI İşletim sisteminin farklı sürümleri arasındaki kullanım farklılıklarının bilinmesi ve gerektiğinde farklı işletim sistemlerinin kullanılabilmesi ile ilgili öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/16
ÖN KOŞUL İşletim Sistemleri Destek modülünü almış olmak.
YETERLİK İşletim sistemlerini tanımak
MODÜLÜN AMACI Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında, işletim sistemlerinin farklı sürümleri arasındaki farklılıklarını bilecek ve gerektiğinde farklı işletim sistemlerini ve sürümlerini kullanabileceksiniz.
Amaçlar
Windows9x işletim sistemini yeterli bir şekilde kullanabileceksiniz. > Windows 2000 işletim sistemini yeterli bir şekilde kullanabileceksiniz. > Windows XP işletim sistemini etkin bir şekilde kullanabileceksiniz. Linux işletim sistemini tanıyıp temel seviyedeki bazı özelliklerini kullanabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Bilgisayar laboratuarı ve bu ortamda bulunan; ilgili işletim sistemlerini çalıştırabilecek konfigürasyona sahip bilgisayar, yazıcı, bilgisayar masaları, lisanslı işletim sistemi programları.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Modül içinde ve sonunda verilen öğretici sorularla edindiğiniz bilgileri pekiştirecek, uygulama örneklerini ve testleri gerekli süre içinde tamamlayarak etkili öğrenmeyi gerçekleştireceksiniz. Sırasıyla araştırma yaparak grup çalışmalarına katılarak ve en son aşamada alan öğretmenlerine danışarak ölçme ve değerlendirme uygulamalarını gerçekleştirin. Öğrenci ürün dosyası tutulması tavsiye edilir.
ii

GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İşletim sistemleri, bilgisayar bilimleri kapsamındaki en temel konulardan birini oluşturmaktadır. İşletim sistemleri, bilgisayar sistemlerinin gelişmesine paralel olarak gelişme göstermiştir. Çünkü yeni gelişen bilgisayar mimarisi, yeni istekler ve ihtiyaç duyulan güvenliğe göre işletim sistemleri gelişmiştir.
Merkezi işlem birimi bir bilgisayar sisteminin en temel bileşenidir, aynı şekilde bilgisayar sistemlerindeki disk, yazıcı, disket, ana bellek vs. gibi giriş çıkış üniteleri bilgisayarın donanım kısımlarını oluşturmaktadır.
Yazılım ise hem bilgisayar sistemini oluşturan donanım birimlerinin yönetimini sağlayan hem de kullanıcıların diğer işlerini (yazı yazma, elektronik tablolama, sunum hazırlama, resim düzeltme vs.) yapması için gerekli olan programlardır. Yazılım olmaksızın bir bilgisayar sistemi; bir takım elektronik kartlar, kablolar ve mekanik bazı parçalardan ibaret bir cihazdır.
İşletim sistemleri kullanıcı ile bilgisayar arasında bir köprü görevi yürüten ve donanıma en yakın yazılımdır. Bir bilgisayar sistemi, üzerine işletim sistemi (Operating System) ve onun üzerine de diğer yazılımların yüklenmesi ve çalıştırılmasından sonra gerekli işlevleri yerine getirebilmektedir. Bu nedenle işletim sistemleri bilgisayarla ilgili öğrenilmesi gereken en temel konulardan biridir.
1
Bu modül sonunda; güncel işletim sistemi yazılımlarının farklı sürümlerini tanıyacak ve kullanabileceksiniz. Ayrıca bilgisayarınızın donanım kapasitesine en uygun olan işletim sistemini seçebileceksiniz.


2
2

ÖĞRENME FAALİYETİ-1
J

Windows9x işletim sistemini yeterli bir şekilde kullanabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde hazırlık amaçlı olarak şu işlemleri internette tarama yoluyla veya bilgisayar şirketlerindeki çalışanlarla görüşme yoluyla yapmalısınız.
> Windows 9x (Windows 95/98) işletim sistemleriyle gelen yenilikleri araştırınız.
> Windows 98 işletim sistemini kurabilmek için hangi donanım özelliklerine
sahip olmak gerekir? Araştırınız .
1. WINDOWS 9x AİLESİ
1.1. Windows 9x İşletim Sistemleri
Her bilgisayara en az bir tane işletim sistemi kurulmak zorundadır. Çünkü işletim sistemi yazılımı olmadan bilgisayarımızı kullanamayız. İlk işletim sistemlerinde grafikler olmadan, komutlar yazılarak işlemler yapılırken Windows 9x (Windows 95 ve Windows 98) işletim sistemleriyle birlikte, işletim sistemlerinde grafik kullanıcı arayüzü (GUI - Graphic User Interface) kullanılarak işlemler yapılmaya başlanmıştır. Grafik arayüzlü işletim sistemlerini kullanmak, daha önceki komut satırından çalışan işletim sistemlerini kullanmaktan daha kolaydır.
Resim 1.1: Windows 98 grafik kullanıcı arayüzü
Windows 98'deki "Komut İstemi" programına komutlar yazarak da bilgisayar kullanabilirsiniz. Fakat sürekli komut yazmanın zorluğunu yaşadıkça "Grafik Kullanıcı Arayüzü" kullanımının rahatlığını daha iyi hissedeceksiniz.

3
3

Windows 95/98 kullanıcıları bilgisayarlarına Windows 2000/XP programlarını yüklediklerinde kullanımda büyük güçlük çekmezler. Kullanıcıların sonraki sürümlere rahat uyum sağlaması açısından Windows sürümleri görsel olarak öncekilere benzemektedir. Bununla birlikte sonraki sürümlerde öncekilerde olan kimi bileşenlerin kaldırılması, yeni bileşenlerin eklenmesi, yeni gruplandırmalar yapılması gibi nedenlerle görsellikte kimi değişiklikler kaçınılmazdır. Fakat bu değişimleri, (Programlara farklı menülerden ulaşma, kimi programlardaki isim değişiklikleri gibi) kullanıcı kısa sürede öğrenebilmektedir.
Windows 98 işletim sisteminde gelişmiş grafik arayüzü sunulmazken, windows XP sürümünde efektli gelişmiş grafik arayüzleri beraber gelmektedir.
Yeni sürüm işletim sistemlerinin gerektirdiği sistem gereksinimi önceki sürümlerden farklıdır. Yeni sürümler daha üstün bilgisayar donanım özellikleri gerektirirler. Yeni sürümler sabit diskte daha fazla alana, hafıza miktarına, işlemci özelliğine vb. ihtiyaç duyarlar.

SİSTEM BİLEŞENİ MİNİMUM DONANIM GEREKSİNİMİ
İşlemci 486DX 66 veya daha hızlı işlemci. Pentium işlemciler tavsiye edilir.
Bellek 16 MB hafıza. 24 MB tavsiye edilir.
Boş Sabit Disk Alanı FAT16 sürücü üzerinde Windows 98'in tam sürümü 225 MB alan gerektirir. Fakat yüklediğiniz bileşenlere ve bilgisayar donanımlarınıza bağlı olarak 165 ile 355 MB arasında sabit disk alanı gerekir.
FAT32 sürücü üzerinde Windows 98'in tam sürücü 175 MB alan gerektirir. Ancak yüklediğiniz bileşenlere ve bilgisayar donanımlarınıza bağlı olarak 140 ile 255 MB arasında sabit disk alanı gerekir.
Sürücü 3.5 inç disket sürücüsü
Ekran Kartı VGA veya daha yüksek çözünürlük. 16-bit veya 24-bit renk SVGA tavsiye edilir.
Klavye,fare Gerekli.
Tablo 1.1: Windows 98 için sistem gereksinimi

SİSTEM BİLEŞENİ MİNİMUM DONANIM GEREKSİNİMİ
İşlemci 133 Mhz veya daha yüksek Pentium uyumlu işlemci. Tek ve çift çekirdekli işlemciyi desteklenir.
Bellek En azından 64 MB hafıza.
Boş Sabit Disk Alanı 2 GB sabit disk.
Sürücü CD-ROM veya DVD-ROM sürücü
Ekran Kartı VGA veya daha yüksek çözünürlüğe sahip ekran kartı ve ekran
Klavye,fare Gerekli.
Tablo 1.2: Windows 2000 Professional için sistem gereksinimi

4
4

SİSTEM BİLEŞENİ MİNİMUM DONANIM GEREKSİNİMİ
İşlemci 233 Mhz hızlı çift veya tek çekirdekli işlemci. 300 Mhz veya daha yüksek hızlı işlemci tavsiye edilir. Pentium/Celeron ailesi işlemcileri, AMD K6/Athlon/Duron ailesi şlemcileri ve diğer uyumlu işlemciler
Bellek 64 MB hafıza. Daha yüksek kapasiteli hafızalar tavsiye edilir.
Boş Sabit Disk Alanı 1.5 GB sabit disk alanı
Sürücü CD-ROM veya DVD-ROM sürücü
Ekran Kartı SVGA (800 x 600) veya daha yüksek çözünürlüğe sahip ekran kartı ve ekran
Klavye,fare Gerekli.
Tablo 1.3: Windows XP Professional için sistem gereksinimi
Her işletim sistemi sabit diskte belirli bir alan kaplar. İşletim sisteminin yeni sürümlerine kullanıcıların güncel isteklerini karşılamak amacıyla yeni özelliklerin, programların eklenmesi, onların sabit diskte kapladıkları alanı artırır. Yani Windows XP, Windows 2000'den daha büyük, Windows 2000'de Windows 98'den daha büyük sabit disk alanı gerektirir. Yeni eklenen programlara örnek vermek gerekirse Windows 98'de olmayan sıkıştırma programı Windows XP'yle beraber gelmektedir. Diğer bir örnek, Windows 2000'de olmayan CD-yazma programı Windows XP işletim sistemi bünyesinde gelmektedir.
Yeni sürümler her zaman daha fazla hafızaya ihtiyaç duyarlar. Örneğin, Windows 98 32 MB hafızaya sahip bilgisayarda rahat çalışırken, Windows XP'yi bu bilgisayara yükleyemeyiz bile. Çünkü Windows XP minimum 64 MB hafıza ister. 64 MB hafızalı bilgisayarda bile XP yavaş çalışır.
İşletim sistemiyle birlikte gelen programlar yeni sürümlerinde daha fazla özellik barındırır. Örneğin Windows 98'de Paint programı birkaç tane resim biçimini (format) tanırken Windows XP'deki Paint programı çok daha fazla resim biçimini desteklemektedir.
İşletim sistemlerinin farklı sürümlerinde bir işlem farklı yollardan yapılabilmektedir. Örneğin, F klavye ile Q klavye arasındaki geçişi yapmak için Windows 98'de Denetim Masasından Klavye simgesi çalıştırıldığında gelen pencere kullanılırken, Windows XP'de denetim masasından bölge ve dil Seçenekleri simgesi çalıştırıldığında gelen pencere kullanılır.

5
5


Resim 1.2: Windows 98 denetim masasında klavye simgesi

Resim 1.3: Windows XP denetim masasında bölge ve dil seçenekleri simgesi
İşletim sistemlerinde donanımları kullanmamız için donanıma ait sürücü (driver) programını yüklememiz gerekir. İşletim sistemleri piyasadaki donanımların sürücülerini içinde bulundururlar. İşletim sistemleri sadece piyasaya sürüldükten sonra üretilen bazı donanımların sürücülerini bulundurmazlar. Bu donanımlarda üreticilerinin sağladığı sürücü programları kurularak kullanılabilir. İşte bu sürücü programları konusunda da işletim sistemleri sürümlerinde farklılıklarla karşılaşırız. Windows 98 piyasaya çıktıktan sonra üretilen donanımların sürücülerini Windows 98'e ayrıca yüklemek gerekirken bu donanımların sürücüleri Windows XP'de bulunduğundan ayrıca yüklemeye gerek yoktur. Örneğin, 2001 yılında satın aldığınız dijital fotoğraf makinesini Windows 98'e fotoğraf makinesiyle birlikte verilen sürücü CD'sindeki sürücüyle ayrıca tanıtmanız gerekir. Fakat Windows XP'de fotoğraf makinesine ait sürücü yüklü olduğundan ayrıca tanıtmanıza gerek kalmaz. XP kendi içindeki sürücüyü kullanarak fotoğraf makinenizi tanır. Benzer durum USB belleklerde de karşınıza çıkacaktır. USB belleğinizi Windows 98'de tanıtmak zorunda kalırken Windows XP USB belleğinizi doğrudan tanır.

6
6

Önceki ve sonraki sürümler arasındaki dikkat edilmesi gereken bir diğer husus program uyumluluğudur. Windows 98'de sorunsuz çalışan bir program Windows XP'de çalışmayabilir, çeşitli hatalar üretebilir veya kimi işlemleri gerçekleştirmeyebilir. Önceki sürümde kullanılan bir programı sorunsuz çalıştırmak için Windows XP'deki "Program Uyumluluğu" özelliği kullanılabilir. Programın simgesi üzerinde sağ tık/Özellikler/ Uyumluluk komutlarıyla Uyumluluk penceresine ulaşılabilinir.

Resim 1.4: Uyumluluk penceresi
1.2. Açılış Dosyaları
Windows 98 işletim sisteminin açılış dosyaları ana dizinde (root directory) yer alır. Bu dosyaların çalışma sırası şu şekildedir:
1. IO.SYS
2. MSDOS.SYS
3. CONFIG.SYS
4. COMMAND.COM
5. AUTOEXEC.BAT

Resim 1.5: Açılış dosyaları
7


(
UYGULAMA FAALİİYETY
Aşağıdaki uygulamada sizden Windows 98 işletim sistemini bilgisayara kurmanız istenmektedir. İşletim Sistemleri Kurulum modülünde Windows XP'nin kurulumu anlatılmıştır. Bu uygulama faaliyetinde, önceki bilgilerinizden hareketle kendi başınıza, karşılaştığınız farklılıklarda yorumlar yaparak Windows 98'i kurmanız hedeflenmektedir.

İşlem Basamakları Öneriler
1. Sanal makine yazılımını (ör:Wmware) bilgisayarınıza kurunuz. > Sanal makine kurabilmek için en az 512 mb RAM'iniz olması gerekir.
2. Windows 98 işletim sistemini sanal makineye kurunuz. > Windows 98, Windows XP'ye benzer şekilde kurulmaktadır. Kurarken ekrana gelen pencerelerdeki bilgileri okuyunuz. Gerektiğinde öğretmeninizden yardım alınız.
3. İşletim sistemini sanal makineden başlatınız.
8

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME J
A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Doğru/Yanlış Soruları
Aşağıdaki ifadeleri okuyunuz ve doğru olanlar ifadelerin önündeki boşluğa "D", yanlış olan ifadelerin önündeki boşluğa "Y" harfi koyunuz.
1. ( ) İşletim sistemi kullanıcı ile bilgisayar arasında köprü görevi yürüten ve
donanıma en yakın yazılım türüdür.
2. ( ) İstediğimiz işletim sistemini donanıma bağlı olmaksızın bilgisayarımıza
kurabiliriz.
3. ( ) Windows 98 işletim sistemi sadece yazı (text) modunda çalışan yani komut
satırından çalışan bir işletim sistemidir.
4. ( ) Tüm işletim sistemlerinin sistem gereksinimleri aynıdır.
5. ( ) Bir donanımın çalışması için o donanımın sürücüsünün yüklenmesi gereklidir.
6. ( ) Windows 98 NTFS sürücü üzerinde yüklenebilir.
7. ( ) Windows 98'in sabit diskte kapladığı alan Windows XP'den daha büyüktür.
8. ( ) İşletim sistemlerinin yeni sürümleri eski sürümlerinden daha az hafıza
gerektirirler.
9. ( ) Windows 98 işletim sisteminde sorunsuz çalışan bir program Windows XP'de
çalışmayabilir.
10. ( ) Windows XP, 32 MB hafızaya sahip bir bilgisayarda hızlı bir şekilde çalışır.

9
9

ÖĞRENME FAALİYETİ-2
Windows2000 işletim sistemini yeterli bir şekilde kullanabileceksiniz.
ARA ŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde hazırlık amaçlı olarak şu işlemi internette tarama yoluyla veya bilgisayar şirketlerindeki çalışanlarla görüşme yoluyla yapmalısınız.
> Windows NT/2000 işletim sistemi ile birlikte gelen yenilikleri araştırınız.
2. WINDOWS NT/2000 AİLESİ
Windows 2000, kendinden önceki işletim sistemlerine göre daha güvenilir, daha hızlı, birden fazla kullanıcı ile çalışmaya imkân veren, görsel kullanıcı arayüzlü bir işletim sistemidir. Windows NT (Network) sunucu bilgisayarlar için üretilmiş bir işletim sistemidir. Windows 2000, Windows NT çekirdeği temel alınarak üretilmiştir. Microsoft, Windows NT'ye artık teknik destek vermemektedir. Windows 2000'in sunucu bilgisayarlar, ev ve iş bilgisayarları için sürümleri vardır
2.1. Windows 9x'den Farkları
Windows 2000 işletim sisteminin Windows 9x'e göre farklarını kısaca şu şekilde sıralayabiliriz:
> Daha kolay kullanılabilen arabirim (arayüz)
> Yeniden düzenlenmiş denetim masası ve bilgisayar yönetimi gibi araçlar
> USB, IEEE 1394 (Firewire) teknolojilere destek
> Geliştirilmiş çoklu ortam desteği
> Yeni sürücü modelleri
> NT çekirdeği kullanması sayesinde Windows 9X'ten çok daha kararlı
çalışabilmesi
Windows NT ve Windows 2000 NTFS sistemini kullanır. Windows 98'le birlikte gelen tak çalıştır özelliği Windows 2000'de daha da geliştirmiştir.
10

2.2. Açılış Dosyaları
Windows 2000 işletim sisteminin açılış dosyaları, bilgisayardaki yerleri ve ne amaçla kullanıldıkları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Açılış dosyası Yeri Görevi
NTLDR C: NT çekirdeğini yükler
BOOT.INI C: İşletim sistemi seçeneklerini gösterir
BOOTSECT.DOS C: Sadece çift açılma varsa kullanılır.
NTDETECT.COM C: Bazı standart ve zorunlu donanım parçalarını araştırır
NTBOOTDD.SYS C: Sabit diskin kontrol kartı SCSI ise kullanılır
NTOSKRNL.EXE C:\Winnt\System32 Mikrokernel dosyası
HAL.DLL C:\Winnt\System32 Sistemin donanım bilgilerini içerir
SYSTEM registery key C:\Winnt\System32\Config Sistem kayıt anahtarları
Aygıt Sürücüleri C:\Winnt\System32\Drivers Aygıtların sürücü dosyaları
Tablo 2.1: Açılış dosyaları
11


(
UYGULAMA FAALİİYETYETİ

Aşağıdaki uygulamada sizden Windows 2000 işletim sistemini bilgisayara kurmanız istenmektedir. İşletim Sistemleri Kurulum Modülünde Windows XP'nin kurulumu anlatılmıştır. Bu uygulama faaliyetinde, önceki bilgilerinizden hareketle kendi başınıza, karşılaştığınız farklılıklarda yorumlar yaparak Windows 2000'i kurmanız hedeflenmektedir.

İşlem Basamakları Öneriler
Windows 2000 işletim sistemini sanal makineye kurunuz. > Windows 2000, Windows XP'ye benzer şekilde kurulmaktadır. Kurarken ekrana gelen pencerelerdeki bilgileri okuyunuz. Gerektiğinde öğretmeninizden yardım alınız.
İşletim sistemini sanal makineden başlatınız.
12

EÖLÇME VE DEĞĞERLENDERLENDİRME J
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Doğru/Yanlış Soruları
Aşağıdaki ifadeleri okuyunuz ve doğru olanlar ifadelerin önündeki boşluğa "D", yanlış olan ifadelerin önündeki boşluğa "Y" harfi koyunuz.
1. ( ) Windows NT/2000 işletim sistemi NTFS yi kullanır.
2. ( ) Windows 2000, Windows 98'den önce piyasaya sürülmüştür.
3. ( ) Windows 2000, NT çekirdeğini kullanır.
4. ( ) Windows 2000, USB desteğine sahiptir.
13

ÖĞRENME FAALİYETİ-3
Windows XP işletim sistemini etkin bir şekilde kullanabileceksiniz.
ARA ŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde hazırlık amaçlı olarak şu işlemi yapmalısınız.
> Windows XP işletim sistemiyle birlikte gelen yenilikleri araştırınız.
3. WINDOWS XP AİLESİ
Windows XP, Microsoft Windows'un Windows 2000 ve Windows Millennium 'dan (Windows ME) sonraki sürümüdür. Bir yandan Windows 2000'in güvenlik, yönetilebilirlik ve güvenilirlik gibi güçlü özelliklerini; diğer yandan Windows 98'in ve Windows Me'nin "Tak ve Kullan", basitleştirilmiş kullanıcı arayüzü ve destek hizmetleri gibi özelliklerini temel almaktadır. Windows XP, ev kullanıcıları ve iş kullanıcıları için iki farklı sürümde sunulmaktadır: Windows XP Home Edition ve Windows XP Professional Edition.
Windows XP'yle beraber birçok yenilik gelmiştir. Aşağıdaki satırlarda bu yeniliklere değinilecektir. Windows XP işletim sistemiyle birlikte gelen, Windows Güvenlik Duvarı, "Otomatik Güncelleştirme" ve virüse karşı koruma yazılımını içeren "Güvenlik Merkezi", bilgisayarınızı virüslere ve diğer güvenlik tehditlerine karşı korumanıza yardımcı olur.
Uzak masaüstü programı, kişinin başka bir bilgisayardayken, kendi bilgisayarına erişmesini sağlar. Örneğin, bir çalışan, evindeki bilgisayarda uzak masaüstü programını kullanarak iş bilgisayarına bağlanabilir, bu bilgisayardaki tüm uygulamalarına, dosyalarına ve ağ kaynaklarına ulaşabilir.
Uzaktan yardım programıyla bilgisayarınızda bir sorun olduğunda bilgisayar uzmanına veya bir arkadaşınıza bilgisayarınıza erişip sorunu çözmeye çalışmasına izin verebilirsiniz. Yardım eden kişi, internet vasıtasıyla bilgisayar ekranınızı görür; sohbet kutusu yoluyla iletişim kurar ve sorunu çözmeye çalışır.
Önceki sürümlerde olmayan CD yazma programıyla ayrı bir CD yazma programı yüklemeden CD'lerinizi yazabilirsiniz. Windows Movie Maker programıyla filmlerinizi düzenleyebilirsiniz.
14


(
UYGULAMA FAALİİYETYETİ

Aşağıdaki uygulamada sizden Windows XP işletim sistemini bilgisayara kurmanız istenmektedir. İşletim Sistemleri Kurulum modülünde Windows XP'nin kurulumu anlatılmıştır. Bu uygulama faaliyetinde, önceki bilgilerinizden hareketle kendi başınıza, Windows XP'yi kurmanız hedeflenmektedir.

İşlem Basamakları Öneriler
Windows XP işletim sistemini sanal makineye kurunuz > Windows XP'yi kurarken ekrana gelen pencerelerdeki bilgileri okuyunuz. Gerektiğinde öğretmeninizden yardım alınız.
İşletim sistemini sanal makineden başlatınız.
15

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME J
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Doğru/Yanlış Soruları
Aşağıdaki ifadeleri okuyunuz ve doğru olanlar ifadelerin önündeki boşluğa "D", yanlış olan ifadelerin önündeki boşluğa "Y" harfi koyunuz.
1. ( ) Görsel işletim sistemleri kullanım rahatlığı sağlamalarına rağmen daha fazla
bellek alanı kullanırlar.
2. ( ) Windows XP'nin sadece ev (home) sürümü vardır.
3. ( ) Uzaktan yardım programını kullanarak bilgisayarınızda sorun olduğunda başka
birisinden yardım alabilirsiniz.
4. ( ) Windows XP işletim sistemindeki yeniliklerden biri CD yazma programıdır.
5. ( ) Windows Movie Maker, Windows 98 işletim sistemiyle birlikte gelen bir
programdır.
6. ( ) Windows Güvenlik Merkezi programı bilgisayarımızı virüs ve benzeri tehditlere
karşı korumamıza yardımcı olur.
16

ÖĞRENME FAALİYETİ-4
J
Linux işletim sistemini tanıyıp temel seviyedeki bazı özelliklerini kullanabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde hazırlık amaçlı olarak şu işlemleri internette tarama yoluyla veya bilgisayar şirketlerindeki çalışanlarla görüşme yoluyla yapmalısınız.
> Linux işletim sisteminin Türkiye'deki kullanım yoğunluğunu araştırınız.
> Linux işletim sisteminin temel dağıtımlarını ve Linux tabanlı yerli işletim
sistemlerimizi araştırınız.
4. LİNUX AİLESİ
4.1. Linux İşletim Sistemleri
Linux, serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı bir UNIX işletim sistemi türevidir. Linux, internet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
UNIX 70'li yılların ortalarında çok kullanıcılı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir. Zaman içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya çıkmıştır. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC şirketinin tescilli markası olduğundan dolayı birçok şirket, aynı temele dayanan işletim sistemleri için değişik isimler kullanmışlardır.
Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesinde öğrenci olan Linus Torvalds'ın ve internet üzerinde meraklı birçok yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir. Linux işletim sistemi açık kaynak kodludur (GNU/GPL lisansı). İşletim sisteminin her aşaması açık olarak internet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistemi sunulup geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir. Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından biridir. Gelişimi evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından tespit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla düzeltilmektedir. Bazı işletim sistemi sürümleri saatler içerisinde güncellenebilmektedir.
17


Linux son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiş, çeşitli ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım desteği günden güne artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux işletim sistemi ve uygulama yazılımlarını bir araya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve kullanımını yaygınlaştırmışlardır. Bu dağıtımlardan bazıları; Pardus, Turkix, Fedora, Suse, Ubuntu, Mandrake, Xandros gibi isimlerle kullanıcılara sunulmaktadır.
Windows işletim sisteminde yapılabilecek tüm işlemler Linux'te de yapılabilir. Linux'te bulunan programlar Windows'takilerle aynı görevi yapmaktadır; fakat farklı isimleri vardır.
4.2. Windows İşletim Sisteminden Farkları
> Linux işletim sistemi açık kaynak kodlu ve ücretsizdir. Windows işletim sistemi
ise lisans ücreti ödenerek kullanılabilir ve kaynak kodlarına erişilemez.
> Linux işletim sisteminde güvenlik açıkları daha hızlı kapatılabildiği için sunucu
(server) hizmeti veren kuruluşlar tarafından Windows'a göre daha çok tercih
edilmektedir.
> Linux işletim sisteminin diğer işletim sistemlerinde olan teknik destek, dağıtım
ve dokümantasyon gibi konularda eksikleri vardır.
> Linux işletim sisteminde işletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek,
kullanıcı tarafından da derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece kullanım
amacına yönelik alt programlar seçilebilir ve donanıma uygun hale getirilebilir.
Böylece daha performanslı bir işletim sistemi elde edilir. Windows'ta ise böyle
bir imkan yoktur.
> Linux işletim sisteminin çalışma biçimi nedeniyle herhangi bir virüs bulaşması
durumunda virüsün bilgisayarın tamamına yayılması olanaksızdır.
> Linux işletim sisteminde zaman zaman donanım desteği problemleri
yaşanmaktadır. Windows'ta bu oran biraz daha düşüktür.
4.3. Linux Masaüstü
Linux işletim sisteminde kullanılabilecek birçok masaüstü ortamı vardır. Bunlardan bazılarını KDE, GNOME, XFce, XPde olarak sayabiliriz. Kullanıcı isterse bu masaüstü ortamlarından birini kurarak istediği masaüstüyle çalışabilir. Resim 4.1'de Linux dağıtımlarından Ubuntu ile birlikte standart olarak gelen GNOME masaüstü görülmektedir.
18


Resim 4.1: GNOME masaüstü
GNOME (GNU Network Object Model Environment), içeriğinin tamamı açık kaynak kodlu yazılımların oluşturduğu bir GNU projesidir. Pek çok işletim sisteminde çalışabilen GNOME, kolay kullanımlı yazılımları (uygulama geliştirme, oyun, eğlence, kişisel bilgi yönetim sistemi, e-posta programları, internet uygulamaları vb.) içinde barındırır.
Resim 4.2: Ubuntu Kontrol Merkezi
19
Linux işletim sistemindeki kontrol merkezi Windows işletim sisteminde yer alan Denetim Masası ile aynı görevi yapmaktadır. GNOME masaüstü kullanılan Ubuntu dağıtımında kontrol merkezine erişmek için Sistem menüsünden, Yönetim seçilir. Kontrol merkezi kullanılarak işletim sistemi ile ilgili birçok ayarlama yapılabilir.


Sistem menüsü altındaki seçenekler ile dosya yönetimi, görüntü ayarları (ekran koruyucu, arkaplan resmi, çözünürlük vb.) ağ ayarları, yardım, sistemi yeniden başlatma gibi işlemler yapılabilir.

Resim 4.3: Sistem menüsü

Resim 4.4: Uygulamalar menüsü
20
Linux işletim sistemiyle birlikte gelen bazı uygulamaların bağlantılarının yer aldığı menüdür. Bu menü içerisinde internet, ofis, oyun, ses ve video gibi başlıklar altında birçok uygulama yer almaktadır. Windows işletim sistemindeki başlat/programlar seçeneği ile aynı işi yapmaktadır.


Linux işletim sisteminde Ağ Sunucuları kullanılarak farklı işletim sistemlerindeki dosya ve dizinlere erişilebilir. Bunun için Samba adı verilen bir ağ sunucusu kullanılır. Samba Linux ve Unix işletim sistemleri ile Windows NT ve Windows 9X işletim sistemleri arasındaki iletişimi sağlayan bir uygulamadır. Bunun dışında ftp, http gibi sunucu hizmetleri de Sunucuya Bağlan seçeneği ile kullanılabilir.

Resim 4.5: Ağ dizinleri
4.4. Açılış Dosyaları
Linux işletim sisteminin açılış dosyaları /boot dizini altında yer almaktadır. Linux işletim sistemindeki dizin yapısı aşağıdaki gibidir:
> /boot: Çekirdek ve açılış dosyaları dizinidir. Sistem açılışını sağlayan grub veya
lilo programının dosyaları burada bulunur.
> /etc: Genel sistem ayar dosyalarını (kullanıcılar, gruplar, ağ ayarları) tutan
dizindir. Bu dizine denetim masası da diyebiliriz.
> /home: Kullanıcıların kişisel dosyalarının ve ayarlarının bulunduğu dosyalar bu
dizin altında bulunur. Bir diğer adı da kullanıcı ev dizinidir.
> /dev: Aygıt dosyaları dizinidir. Linux'ta tüm aygıtlar birer dosya olarak
tutulmaktadır. Örneğin /dev/modem dosyası adından da anlaşılacağı üzere
modemi ifade etmektedir.
> /tmp: Sistemin ve kullanıcıların geçici dosyalarının tutulduğu dizindir.
> /var: Sistemde bulunan kuyruk dosyalar (yazıcı ve sistem kayıt dosyaları gibi)
ve boyutları dinamik olarak değişen dosyaların tutulduğu dizindir.
21

>
>
>
>
>
>
>

/mnt: Sisteme bağlanmış olan (mount) aygıtların dizinidir. Disket sürücü, CD-ROM, USB Disk gibi aygıtlara bu dizin altından ulaşılabilir.
/lib, /usr/lib: Kitaplık (library) dosyaları dizinidir. Paylaşılan nesneler (Shared objects) bu dizinde tutulur. Salt koddan derlenerek sisteme yüklenecek yeni programlar burada mevcut dosyalar kullanılarak derlenir.
/usr/include: Programlama aracı olan C için başlık (header) dosyalarının tutulduğu dizindir.
/usr/local: İşletim sistemi kurulduktan sonra eklenen yerel (local) uygulamalar ve bileşenlerin dizinidir.
/proc: Çekirdek ayar dizinidir.
/bin, /usr/bin: Uygulamalarının çalıştırılabilir betiklerinin bulunduğu dizindir.
/sbin, /usr/sbin: Sistem yöneticisi tarafından kullanılan sistem programlar dizinidir. Sistemin bakımı ve genel ayarlamalar bu dizindeki programlar ile yapılır.


Şekil 4.1:Linux işletim sistemindeki dizin yapısı
22

UYGULAMA FAALİİYETY

İşlem Basamakları Öneriler
Linux dağıtımlarından birini sanal makineye kurunuz. > Linux dağıtımlarını internetten ücretsiz temin edebilirsiniz. Ör: Ubuntu Linux dağıtımı internet üzerinden dolduracağınız bir form ile adresinize ücretsiz olarak ulaştırılmaktadır. https://shipit.ubuntu.com/
Sistem menüsünden arka plan resmini değiştiriniz.
23

ÖLÇME VE DEÖLÇME VE DEĞĞERLENDERLENDİİRME R
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Doğru/Yanlış Soruları
Aşağıdaki ifadeleri okuyunuz ve doğru olanlar ifadelerin önündeki boşluğa "D", yanlış olan ifadelerin önündeki boşluğa "Y" harfi koyunuz.
1. ( ) Linux işletim sistemi açık kaynak kodludur.
2. ( ) Linux işletim sistemi Windows işletim sistemleri ile karşılaştırıldığında
virüslere karşı daha savunmasızdır.
3. ( ) /home klasörü Linux işletim sisteminde aygıt dosyalarının yer aldığı dizindir.
4. ( ) Samba dosya sunucusu ile Windows işletim sistemi dosyalarına ağ üzerinden
erişilebilir.
24

MODÜL DEĞERLENDİRME
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz.

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır
Sanal makine yazılımını kurdunuz mu?
Windows 98 işletim sistemini sanal makineye kurdunuz mu?
Windows 2000'i sanal makineye kurdunuz mu?
Linux işletim sistemini sanal makineye kurdunuz mu?
Sistem menüsünden arkaplan resmini değiştirdiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.
Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçlar uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
25

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

Sorular Cevaplar
1 D
2 Y
3 Y
4 Y
5 D
6 Y
7 Y
8 Y
9 D
10 Y
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

Sorular Cevaplar
1 D
2 Y
3 D
4 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI

Sorular Cevaplar
1 D
2 Y
3 D
4 D
5 Y
6 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-4 CEVAP ANAHTARI
Sorular Cevaplar
1 D
2 Y
3 Y
4 D
Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.
26

ÖNERİLEN KAYNAKLAR
> ÜÇÜNCÜ Hayrettin, Windows XP ve Office 2003, Alfa Yayınları, 2005
> ÇUBUKÇU Faruk, WINDOWS XP, Alfa Yayınları, 2002
> AYFER Can Uğur, AYFER Ömer, KİM KORKAR LİNUX'TAN? , Pusula
Yayıncılık, Eylül 2003
27

KAYNAKÇA


>
>
>

http://egitek.meb .gov.tr/dersdesmer/DersDestek/dersdestekmerkezi/BilgKitap/A naSayfa.htm
http://tr.wikipedia.org/wiki/Windows_2000
http://www.cc .boun.edu.tr/training/doc/windows2000_tur.pdf
http: //www .muratyildirimoglu. com/makaleler/ntbootislemleri .htm
http://www.microsoft.com/turkiye/windowsxp/professional/urunbilgisi.asp
http://www.belgeler.org/lis/archive-tlkg-lis- 1g.html
http://seminer.linux.org.tr/konferanslar/ab-2000/linux-sistem-yonetimi.ppt
http: //seminer. linux.org .tr/seminer-notlari/masaustu/masaustu-ortami .html
http://www.gnome.org.tr/?p=gnomesss
http://sunsite.bilkent.edu.tr/pub/linux/linux-tr/lis/lis-1 .html
http://www.belgeler.org/howto/samba-sunucusu-nasil_samba-nedir.html
http: //www .istanbul. edu .tr/akademik/linux_nedir .php
Cisco It Essentials II - Network Operating Systems v1.1 dökümanlar
Cisco - It Essentials I-Pc Hardware And Software, v3.0 dökümanlar

28